Hani 1650/1651 yılarında Hakari'nin Çukurca ilçesinin Han köyünde gözlerini dünyaya açmıştır.
Babasının adı Şeyh İlyas annesinin adı Gulnigar'dır. Pinyanişi Aşiretinin bir kolu olan Hânî Kabilesinden olmasından ve Han köyünde doğmasından ötürü Ahmed-i Hani Ehmedê Xanî, Hani'li Ahmed olarak tanınmaktadır.
Ahmed-i Hani 1707'de Doğubayazıt'ta ölmüştür. Türbesi Ağrı Doğubayazıt'tadır.
Eğitimi
Babası Şeyh İlyas Hani'ye aile içinde fıkıh dersi vermiştir. Daha sonraları Muradiye, Ahlat ve Bitlis medreselerinde öğrenim görür. Botan ve Mezopotamya'da öğrenimine devam eder. Halep, Şam, Bağdat ve İran medreselerinde uzun zaman öğrenim gördü. Suriye'de Antik Yunan Felsefesi'ni, Mezopotamya ve İran medreselerinde İslam Felsefesi, Şiir, Astronomi ve sanat tekniğini öğrenmiştir. İsim yapmış alimleri araştırır kendini geliştirmek için onlarda eğitim alır ve diplomasını aldıktan sonra Muradiye Medresesinde eğitim vermeye çalışır.
Hani, Şihabeddin Sühreverdî, Farabi, Feqiyê Teyran, Molla Ahmed-i Cezirî, Platon, Aristoteles, Muhyiddin İbn Arabi, Ali Hariri, Firdevsi ve Ömer Hayyam gibi daha birçok büyük şahsiyetten etkilenerek düşünceler ortaya koyar. Hani bu birikimini 4 ayrı dilde dile getirir.
Hani iyi bir öğretmendir ve şunu söyleyebiliriz bir dil uzmanıdır. Dönemin teolojik, felsefik ve edebiyat bilgilerini iyi öğrenmiş ve özümsemiştir. Felsefe Tarihi, dinler Tarihi, folklor ve Kürt Edebiyatı adına derin birikimleri vardır.
Kürtçe'nin yanı sıra Arapça, Farsça ve Osmanlıca'ya oldukça hakim olduğunu biliyoruz. Şiirlerindeki derin kültürel birikim ve bilgi hayranlık uyandıracak düzeydedir. Mem û Zîn adlı temel yapıtında her olayı ele alışı derin bir çözümleme biçimindedir.
Hani halka kolay bir biçimde dini eğitim vermek için Kürtçe ve Arapça metotlar geliştirmiştir.
Hani çocuklar için de bir kitap yazar Nûbihara Piçukan adlı eseri yazar. Eserinde şöyle der "Ne ji boy sahip rewacan, belki ji boy piçûkên Kurmancan" diye ifade etmiştir. eseri küçük çocuklar için yazdım der. Gerçekten çok iyi :)
Hani yurtsever ve halkçıydı Kürtler'in birliğini savunmuştur. Kürtler'in komşu halklardan geri olmadığını dile getirmiş ve bu doğrultuda eserler oluşturmuştur.
Eserleri
Mem Û Zîn,
Nûbihara Piçukan,
Eqîdeya Îmanê, (İman'ın Akidesi veya İnanç Risalesi) Ahmed-i Hani'nin Kürtçe eseri, genel anlamda İslam'ın temellerini içeren, dini konuları işleyen bir kitaptır. Şiirsel bir dille yazılan kitap yetmiş üç beyitten oluşmaktadır.
Eqîdeya Îslamê, (İslam'ın Akidesi)
Fî Beyanî Erkanî Îslam, (İslam'ın Temelleri)
Erdê Xweda, (Allah'ın Arzı), (Astronomi ve Coğrafya ile ilgili eser)
Dîwana Helbestan, (Şiir Dîvanı)
Helbestên Fîlozofî (Filozofik Şiirler)
Ayrıca
Xani'ye "üçüncü öğretmen deniliyor" Birinci öğretmen Aristo, Farabi, Üçüncü Öğretmen Xani
0 Yorumlar